اتحاد اقتصادی اوراسیا (EAEU) که در سال 2015 تأسیس شد، با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو از جمله روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان، نقش مهمی در بازسازی و توسعه زنجیره‌های تأمین جهانی ایفا می‌کند. این اتحاد با ایجاد یک بازار مشترک، کاهش موانع تجاری و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی، تأثیر گسترده‌ای بر زنجیره‌های تأمین کالا و خدمات جهانی گذاشته است. در ادامه به بررسی این تأثیرات پرداخته می‌شود.
- توسعه شبکه حمل‌ونقل و زیرساخت‌های ترانزیتی
یکی از اصلی‌ترین تأثیرات اتحاد اوراسیا بر زنجیره تأمین جهانی، توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل و ترانزیت است. کشورهای عضو این اتحادیه در موقعیتی استراتژیک قرار دارند که اوراسیا را به یک پل حیاتی بین اروپا و آسیا تبدیل کرده است.
چین با طرح «کمربند و جاده» (Belt and Road Initiative) به طور ویژه به اوراسیا به عنوان مسیر کلیدی برای انتقال کالاها بین شرق و غرب نگاه می‌کند. همکاری نزدیک میان چین و کشورهای عضو اتحاد اقتصادی اوراسیا، باعث بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله شبکه‌های راه‌آهن، بزرگراه‌ها و بنادر شده است. به عنوان مثال، توسعه راه‌آهن‌های برقی و بزرگراه‌های جدید در قزاقستان و روسیه باعث کاهش زمان حمل‌ونقل و تسریع جریان کالا بین اروپا و آسیا شده است.
این بهبود در زیرساخت‌های حمل‌ونقل به‌ویژه برای صنایع حساس به زمان مانند صنعت الکترونیک و خودرو اهمیت دارد، چرا که سرعت انتقال کالاها در زنجیره تأمین افزایش یافته و هزینه‌های لجستیک کاهش پیدا کرده است.
- همکاری‌های تجاری و کاهش موانع گمرکی
یکی دیگر از تأثیرات مهم اتحاد اوراسیا بر زنجیره تأمین جهانی، کاهش موانع تجاری و گمرکی بین کشورهای عضو است. این امر به شرکت‌ها اجازه می‌دهد که کالاها و مواد اولیه را با سهولت بیشتری بین کشورهای مختلف منتقل کنند.
با ایجاد تعرفه‌های مشترک و حذف موانع گمرکی، زنجیره تأمین در اوراسیا به طور مؤثرتری عمل می‌کند و تجارت بین‌المللی تسهیل می‌شود. این همکاری‌های تجاری باعث شده تا کشورهای عضو بتوانند از منابع مختلف مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای با هزینه کمتر و سرعت بیشتر بهره‌مند شوند.
علاوه بر این، کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا توافق‌نامه‌های تجاری متعددی با دیگر کشورها و بلوک‌های اقتصادی از جمله چین، ویتنام و ایران به امضا رسانده‌اند که باعث تقویت جریان کالاها در سطح بین‌المللی و ادغام بیشتر اوراسیا در زنجیره تأمین جهانی شده است.
- تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین جهانی
یکی از پیامدهای مهم اتحاد اوراسیا، کمک به تنوع‌بخشی زنجیره‌های تأمین جهانی است. با توجه به ناپایداری‌های ناشی از بحران‌های جهانی مانند جنگ تجاری بین آمریکا و چین یا همه‌گیری COVID-19، شرکت‌ها و دولت‌ها به دنبال تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین خود برای کاهش وابستگی به یک منطقه یا کشور خاص هستند.
اوراسیا به عنوان یک منطقه استراتژیک، گزینه جذابی برای شرکت‌های چندملیتی است که به دنبال ایجاد خطوط تأمین جایگزین هستند. شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از زیرساخت‌های حمل‌ونقل و توافق‌نامه‌های تجاری در این منطقه، ریسک‌های زنجیره تأمین خود را کاهش دهند. به‌ویژه کشورهای عضو مانند روسیه و قزاقستان با منابع طبیعی غنی، می‌توانند به عنوان تأمین‌کنندگان اصلی مواد خام در زنجیره تأمین جهانی نقش‌آفرینی کنند.
- افزایش نقش فناوری و دیجیتالی شدن زنجیره‌های تأمین
یکی از نوآوری‌های مهمی که اتحاد اوراسیا در زنجیره تأمین جهانی ایجاد کرده است، استفاده از فناوری‌های مدرن و دیجیتالی شدن زنجیره‌های تأمین است. کشورهای عضو این اتحادیه در حال سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های دیجیتالی هستند که امکان نظارت، بهینه‌سازی و مدیریت بهتر جریان کالاها را فراهم می‌کند.
به عنوان مثال، روسیه و قزاقستان در حال توسعه سیستم‌های هوشمند گمرکی و حمل‌ونقل هستند که با استفاده از فناوری‌هایی مانند بلاک‌چین و اینترنت اشیا (IoT)، امکان ردیابی دقیق‌تر کالاها در طول زنجیره تأمین فراهم می‌شود. این نوآوری‌ها به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، افزایش امنیت و بهبود بهره‌وری در زنجیره‌های تأمین کمک می‌کند.
- نقش حیاتی در تأمین انرژی جهانی
اتحاد اوراسیا به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی در جهان، به طور مستقیم در تأمین انرژی مورد نیاز زنجیره‌های تأمین جهانی نقش ایفا می‌کند. روسیه به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز در این منطقه، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی انرژی برای اروپا و آسیا است.
از آنجایی که انرژی یکی از عوامل کلیدی در عملکرد زنجیره‌های تأمین جهانی است، تأثیر اتحاد اوراسیا بر بازارهای انرژی باعث می‌شود که زنجیره‌های تأمین جهانی به طور مستقیم از ثبات یا نوسانات بازار انرژی در این منطقه تأثیر بپذیرند. کشورهای عضو این اتحاد با تأمین انرژی پایدار و ایجاد توافق‌نامه‌های انرژی با دیگر کشورها، نقش مهمی در حمایت از زنجیره تأمین جهانی ایفا می‌کنند.
- تشویق به سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود تولید محلی
اتحاد اقتصادی اوراسیا با ایجاد یک بازار مشترک و حذف موانع تجاری، شرایطی فراهم کرده که جذب سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای عضو افزایش یابد. این سرمایه‌گذاری‌ها به بهبود تولیدات محلی کمک می‌کند و باعث می‌شود که این کشورها بتوانند نقش بیشتری در زنجیره تأمین جهانی ایفا کنند.
کشورهایی مانند قزاقستان و ارمنستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابع غنی طبیعی، مقصد مناسبی برای سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف شده‌اند. این کشورها با توسعه صنایع خود، می‌توانند به تولید محصولات واسطه‌ای و نهایی کمک کرده و به کاهش وابستگی به واردات در زنجیره تأمین جهانی کمک کنند.
